Detectar o cancro oral a tempo, sen necesidade de intervencións invasivas e cunha elevada precisión diagnóstica podería estar cada vez máis preto grazas a un proxecto de vangarda liderado pola Universidade de Santiago de Compostela (USC). A iniciativa, encabezada pola catedrática de Estomatoloxía Inmaculada Tomás Carmona, aposta pola análise de datos multiómicos da saliva combinada con algoritmos de intelixencia artificial para anticiparse á aparición da enfermidade.

O estudo, financiado pola Fundación Mutua Madrileña dentro da súa última convocatoria de apoio á investigación médica, conta coa colaboración do Instituto de Investigación Sanitaria de Santiago (IDIS), o Centro Singular de Investigación en Tecnoloxías Intelixentes (CiTIUS) da USC e tres dos principais hospitais do Sergas. Este proxecto sitúa a Galicia no mapa internacional da medicina personalizada baseada en intelixencia artificial.

Saliva como fonte de datos biolóxicos complexos

A clave da investigación reside no potencial da saliva como biofluído diagnóstico, capaz de reflectir alteracións tanto a nivel microbiano como proteico. “Levamos máis dunha década explorando esta vía, pero a incorporación da intelixencia artificial foi un punto de inflexión”, explica Inmaculada Tomás, tamén responsable do Oral Sciences Research Group da USC.

Segundo sinala a investigadora, a capacidade para integrar datos do microbioma e do proteoma salival permite crear modelos preditivos que identifican non só a presenza do cancro, senón tamén o seu grao de severidade e a súa evolución tras o tratamento.

Validación clínica en hospitais de referencia

O proxecto implica directamente aos servizos de Cirurxía Maxilofacial de tres grandes hospitais galegos, garantindo a conexión entre a investigación básica e a práctica asistencial. Participan Abel García García (Hospital Clínico Universitario de Santiago), José Luis López Cedrún (Hospital Universitario da Coruña) e Pedro Martínez Seijas (Complexo Hospitalario Universitario de Vigo), todos eles expertos de recoñecido prestixio no ámbito da estomatoloxía e a cirurxía oral.

Estes centros contribuirán á validación dos modelos nos seus pacientes, explorando a súa aplicabilidade real en contextos clínicos e a súa capacidade para mellorar o diagnóstico precoz.

Hacia un cribado rápido e personalizado

Un dos obxectivos a medio prazo do proxecto é integrar esta tecnoloxía en hospitais e centros de saúde, permitindo un diagnóstico salival rápido, indoloro e preciso. A investigación contempla tamén o desenvolvemento de modelos específicos para poboacións de risco, como persoas fumadoras ou con consumo crónico de alcohol.

Con taxas de curación que superan o 70% cando se diagnostica en fases iniciais, a detección temperá do cancro oral representa un factor crítico. A posibilidade de reducir biopsias innecesarias e custes sanitarios derivados do diagnóstico tardío reforza a relevancia clínica deste avance.